Στην κοιλάδα του Άδειν

Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του 'Υμνου.
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του 'Υμνου! (Ελύτης)



Μια όμορφη ιστορία συνδέει το σημερινό ξεκίνημα των ακολουθιών, όμορφη όπως όλες εκείνες που λέγονται απο τα βάθη της ρωμιοσύνης. Από εκείνες που παρέδιδε από γενιά σε γενιά ο απλός κόσμος, ο λαός, που συμμετείχε και δεν έστεκε αφιονισμένος θεατής της τηλοψίας.
Στα 626 μ.Χ. που λέτε, οι Άβαροι πολιόρκησαν τη Βασιλεύουσα, την Κωνσταντινούπολη δηλαδή. Οι κάτοικοι ήλθαν σε δύσκολη θέση, γιατί ο βασιλιάς Ηράκλειος και ο στρατός του έλειπαν εκτός των τειχών, σε εκστρατεία. Οργανώθηκαν και οφθαλμοφανώς βοηθήθηκαν με επέμβαση της Κυρίας Θεοτόκου που έχει και άλλες φορές σταθεί σε σωτηρία του γένους μας. Με επικεφαλής τον πατριάρχη Σέργιο και τον πρωθυπουργό Βώνο, αυθόρμητα όλοι, όρθιοι, έψαλλαν με ευγνωμοσύνη παιάνα νικητήριο, αφιερωμένο σε Εκείνη, το γνωστό Τη υπερμάχω". Αργότερα, ο Ρωμανός ο Μελωδός, συνέθεσε σε 24 "οίκους", τη γνωστή ακολουθία του "Ακαθίστου Ύμνου", για να υπάρχει η θύμηση του εκπληκτικού γεγονότος της σωτηρίας του λαού .
Η ορθόδοξη εκκλησία, τις τέσσερες Παρασκευές των νηστειών, μετά τον εσπερινό και το απόδειπνο ψάλλει τμηματικά από έξη κάθε φορά τους οίκους, του Χαιρετισμούς και όλους μαζί τελευταία, την Παρασκευή του Ακάθιστου Ύμνου.
Σήμερα στις εκκλησιές, θα απευθυνθούμε στη Μητέρα της καρδιάς μας, σαν τον λαό που πανηγύριζε, σαν τον Άγγελο Πρωτοστάτη, που τίμησε πρώτος την κόρη.
Οι Βυζαντινές εικόνες ιστορούν ανθρωπολογικά το πρόσωπο Εκείνης που αξιώθηκε να ενσαρκώσει το Χριστό, το Θεό μας.
Ο Κόντογλου, έτσι περιγράφει τη συνήθη αποτύπωση του πορτραίτου της, της εικόνας της κατά τη βυζαντινή τεχνοτροπία:

"Το κεφάλι της είναι σκεπασμένο σεμνά και σοβαρά με το μαφόριο, ένα φόρεμα φαρδύ κι’ ιερατικό σκούρο βυσσινί, που πέφτει στον ώμο της απλόχωρο, αφήνοντας να φαίνεται μοναχά το μακρουλό πρόσωπό της και τα χέρια της. Από μέσα από το σκέπασμα φαίνεται μια στενή λουρίδα από το δέσιμο του κεφαλιού της που σφίγγει το μέτωπό της και αφίνει να φανούνε μονάχα οι άκρες των αυτιών της. Το μέτωπό της είναι σαν μελαχροινό φίλντισι, αγνό, απλό και κατακάθαρο. Τα ματόφρυδά της είναι καμαρωτά, ζωηρά και μακρυά, φτάνοντας ίσαμε κοντά στ’ αυτιά της, τα μάτια της αμυγδαλωτά, ισκιωμένα, καστανά, βαθειά, σοβαρά μα γλυκύτατα, με τ’ ασπράδι καθαρό μα ισκιωμένο.
Το βλέμμα της είναι μελαγχολικό απλό, ίσιο, ήσυχο, συμπαθητικό, αγαπητό, θλιμένο μα και μαζί χαροποιό, αυστηρό μα και μαζί συμπονετικό, αγιώτατο, πνευματικό, αθώο, σκεφτικό, άμωμο, ελπιδοφόρο, υπομονητικό, πράο, σεμνώτατο, μακρυά από κάθε σαρκικόν λογισμό, καθρέφτισμα μυστικό του παραδείσου, βασιλικό και ταπεινό, ανθρώπινο και θεϊκό, άκακο, αδελφικό, ευγενικό, ελεγκτικό, άγρυπνο, γαληνό, φιλάνθρωπο, μητρικό, παρθενικό, δροσερό, καυτερό για όσους έχουνε πονηρούς λογισμούς, τρυφερό,διαπεραστικό, ερευνητικό, απροσποίητο, ηγεμονικό, συγκαταβατικό, παρακαλεστικό, αμετασάλευτο. Η μύτη της είναι μακρυά και στενή, με μέτρο, ιουδαϊκή, άσαρκη, με λεπτά ρουθούνια, λίγο γυριστή, σεμνή. Το στόμα της μικρό, ντροπαλό, φρόνινμο, κλειστό, καθαρό, ισκιωμένο κατά το μάγουλο, σαν να χαμογελά ελαφρά. Το πηγούνι της γυριστό, σεβαστό, ανεπιτήδευτο, ταπεινό. Το μαγουλό της, παρθενικό, καθαρό, χνουδωτό, ευωδιασμένο, ντροπαλό, χλωμό με μιαν ελαφρότατη ροδοκοκκινάδα. Ο λαιμός της γυρτός ταπεινά, σμίγει με το πηγούνι μ’ ένα απαλό ίσκιασμα που το λέγανε οι παλαιοί γλυκασμό. Το όλο πρόσωπό της είναι ιερατικό και θρησκευτικό, και μαρτυρά αρχαία φυλή. Τα άχραντα χέρια της είναι μικρά, στενά μακροδάχτυλα, λεπτόνυχα. Με το αριστερό βαστά τον Χριστό, και το δεξί τόχει ακουμπισμένο σεμνά απάνω στο στήθος της, σε στάση παρακαλεστική, με το μεγάλο δάχτυλο μακρυά από τ’ άλλα. Στα πιο αρχαία εικονίσματα αυτό το χέρι είναι πιο όρθιο και πιο ψηλά, κοντά στο λαιμό."


Η συνταξιδιώτισσα που θα έλεγε ο Δύων ανατέλλων, η φίλη μας Marielle, που ασχολείται με την δύσκολη τέχνη του ψηφιδωτού, μας εντυπωσιάζει με την έκφραση που δίνει στις δικές της Παναγιές. Έκφραση όπως τη θέλει για την εικόνα ο Κόντογλου.

Μεθ'ημών o Θεός, φίλοι μου, "γνώτε έθνη και ηττάσθε, ότι μεθ'ημών ο Θεός"

'Υστερον: Ο τίτλος του σημερινού μας κειμένου, μεταφορά για την περίοδο των ακολουθιών της Σαρακοστής, είναι δανεισμένος από την ομώνυμη τοποθεσία του Αγίου Όρους, του παντοκρατορινού κελλιού, όπου κατά την παράδοση, ο μοναχός διδάχθηκε απο τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, το Άξιον Εστί,εμπρός από την εικόνα της Παναγίας, που πήρε το όνομά της απο αυτό.
Σύγκριση και απόλαυση ο ίδιος ύμνος απο μια γυναικεία φωνή, της μοναχής Marie Keyrouz, απο το Chants sacres Melchites-Hymnes a la Vierge.
Υστερώτερον: Μια ενδιαφέρουσα ιστορία ενός αντιγράφου της εικόνας του "άξιον εστιν", βρίσκεται στο Vatopaidi.wordpress.com