ΑΝΝΑ η ρίζα της ράβδου και το στόλισμα του δένδρου

Το πρώτο αλεξανδρινό κατέπλευσε στη βεράντα μου τονίζοντας διακριτικά την ανάγκη του στολισμού για τα Χριστούγεννα. Πρέπει να ψάξω για τα στολίδια στην αποθήκη. Αληθινό δένδρο φέτος ή πιο συγκρατημένος στολισμός; Δεν αναρωτιέμαι πια, το έθιμο του στολισμού δένδρου είναι παλιό ελληνικό και έντονα βυζαντινό και δεν έχει σημασία αν κάποτε οι βαυαροί το καθιέρωσαν με έλατο στη νεοελληνική αστική κοινωνία.
Ας θυμηθούμε,η ιερή ελιά της Αθήνας στο χώρο της Ακρόπολης, αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα δενδρολατρείας.
Ανάγεται επίσης ο δενδροστολισμός, στο έθιμο της Ειρεσιώνης (από το έριο ή το ρήμα είρω=ζητιανεύω). H Ειρεσιώνη ήταν κλαδί ελιάς ή δάφνης τυλιγμένο με μαλλιά (έρια). Πάνω της κρεμούσαν παντός είδους από τους πρώτους καρπούς της γης, ως δήλωση της λήξης της αφορίας και καθώς την περιέφεραν τα παιδιά, τραγουδούσαν:

Eιρεσιώνη σύκα φέρει και πίονας άρτους
και μέλι εν κοτύλη και έλαιοναν αψήσασθαι
και κύλικ' εύζωρον, ως αν μεθύουσι καθεύδη.

(Η Ειρεσιώνη φέρνει σύκα και ψωμί αφράτο, φέρνει στα βάζα μέλι και λάδι ν' αλειφτείτε, κι ένα κύπελλο γλυκό κρασί να πιείτε και να αποκοιμηθείτε).

Θυμίζει επίσης τον βακχικό "θύρσο", ραβδιού των μυστών των διονυσιακών τελετών, με μαγικές ιδιότητες, στολισμένου με κισσό και φύλλα αμπελιού. Έθιμα επίσης, στις αρχαιοελληνικές εορτές, κατά τις οποίες γίνονταν προσφορές στον Ήλιο και τις Ώρες, τα Πυανέψια προς τιμήν του Απόλλωνα, το μήνα Πυανεψιώνα = 15 Δεκεμβρίου-15 Ιανουαρίου.

Στο Βυζάντιο πάλι, τα σπίτια έπρεπε να είναι στολισμένα γεμάτα με αγαθά, φωτισμένα και να γλεντούν. Επίσης η ελιά, η δάφνη και η ανθισμένη μυρτιά έχει τη θέση της στο στόλισμα.
"Με το πρώτο λάλημα του πετεινού την μέρα της πρωτοχρονιάς, άνοιγαν τις πόρτες και κρεμούσαν πράσινα κλαδιά ή στεφάνια από λουλούδια για να ξορκίσουν το κακό και να προσελκύσουν το καλό και τη γονιμότητα".
Θυμίζουμε και τον ειρμό (καταβασία) της Δ΄ ωδής του ωραιότατου κανόνα της ακολουθίας των Χριστουγέννων που είναι εμπνευσμένος από δύο προφητικές φράσεις,

Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί
και άνθος εξ αυτής Χριστέ εκ της Παρθένου ανεβλάστησας,
εξ όρους ο αινετός κατασκίου δασέος,
ήλθες σαρκωθείς εξ απειράνδρου,
ο άυλος και Θεός.
Δόξα τη δυνάμει σου Κύριε (ράβδος=βλαστάρι, κλαδάκι)

Εκτός από την παραπάνω προφητική φράση του προφήτη Αββακούμ στην παραπάνω καταβασία χρησιμοποιείται και το χωρίο «Και εξελεύσεται ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί και άνθος εκ της ρίζης αναβήσεται» του προφήτη Ησαΐα . (Ο Ιεσσαί ήταν ο πατέρας του προφήτη Δαυίδ και ανήκει στην σειρά των κατά σάρκα προγόνων του Κυρίου).
Ας θυμήσουμε επίσης ότι και το έθιμο του στολισμένου καραβιού, είναι αρχαίο ελληνικό. Ανάγεται στο μύθο του Διονύσου, στο καράβι που τον έφερε στη στεριά και τις εορτές των Ανθεστηρίων, προς τιμή του, ως θεού της βλάστησης.

Στις 9 του Δεκέμβρη γιορτάζουν οι Άννες "του χιονιά" έννοια γραφική κατά πως φαίνεται, στο φθινοπωριάτικο τούτο χειμώνα. Η λαϊκή παράδοση, από της Αγ. Άννας (9 Δεκ.) αναφέρει ότι “η μέρα παίρνει ανάσα” (άνεση δηλαδή) και από του Αγ. Σπυρίδωνα (12 Δεκ.) “η μέρα παίρνει ένα σπυρί”, δηλαδή μεγαλώνει λίγο-λίγο και η αύξηση αυτή γίνεται τα Χριστούγεννα μια ολόκληρη ώρα. Απ’ αυτό και η ρήση “Χριστός γεννάται, ώρα γεννάται”.

Αφιερωμένο σε όλες τιςΆννες της βροχής απόψε, το τραγούδι του Κώστα Καράλη.
Δεύτερη επιλογή, cool Yule, L.Armstrong:

Παλιμπαιδισμοί - Αχ έλατο..

Το έλατο ντυμένο*, στολισμένο απλά με χιόνι, δηλαδή! Κανένα φωτάκι δεν θα προσθέσει περισσότερη λάμψη, κανένα άλλο στολίδι δεν χρειάζεται. Τέλειο σε αναλογία, τέλειο σε διάταξη κλαδιών, υψώνεται στον καθαρό ουρανό. Η στασιμότητα του χρόνου της φωτογραφίας, μας στερεί την πληροφορία αν υπάρχουν εικόνες πίσω απ την εικόνα, αν υπάρχουν ήχοι ή άλλη κίνηση. Θέλω να φαντάζομαι ότι υπάρχει σιωπή. Σα να πισωπλάτησε η ίδια η φύση και σιωπηρά, με μισόκλειστα μάτια, θαυμάζει την εικόνα της, το δημιούργημά της.
Η γνωστή μελωδία,αχ έλατο κλπ πλημμυρίζει το μυαλό μου, κρίμα που δεν έχω το σχετικό "μουσικό ρυάκι" να συνοδεύει επίκαιρα την σελίδα. Όμως ανακάλυψα ένα μουσικό αφιέρωμα στα Χριστούγεννα εδώ και ας αποζημιωθούμε με τις επιλογές του.
Η μουσική με πάει χρόνια πίσω, κάποια παγωμένα Χριστούγεννα στη Σπάρτη. Ήμουν δεν ήμουν πέντε όταν ανακάλυψα το τεράστιο ελάτι , το πρώτο που θυμάμαι όσο και αν πηγαίνω πίσω, μια παραμονή. Με ξύπνησαν οι πρώτοι καλαντάρηδες.και στην τραπεζαρία μας, εκεί που άλλωστε όλη η οικογένεια διημέρευε γύρω απο την εστία, τη βουερή μας ξυλόσομπα, έστεκε με μεγαλοπρεπεια. Η φρέσκια μυρωδιά του κομμένου έλατου και του δαδιού, που χρησιμοποιούσαν τότε για προσάναμμα, με συνοδεύει ακόμα. Η μάνα μου είχε προλάβει και το στόλισε αποβραδύς, ενώ εγώ κοιμόμουνα. Δυο αγιοβασίληδες απο σύρμα και μια χορεύτρια από πλαστικό, σώζονται , τώρα μουσιακά θυμητάρια, στα χριστουγεννιάτικα στολίδια του σπιτιού.
Δεν νομίζω ότι απομακρύνθηκα όλη μέρα απο εκεί, τόσο δεν το χόρταινα. Δεν κατέβηκα ούτε στον κήπο να χαζέψω περιδεής πως έσφαξαν τη μαύρη κότα και την ξεπουπούλησαν, για τη σούπα της επομένης. Ούτε στην κουζίνα, με τη μυστήρια φου-φού και τη φούσκα του τζακιού, να δώ τη μάνα, να μελώνει τα μελομακάρονα, που τα φύλαγε έτσι τελευταία στιγμή, για να φτουρίσουν. Κάθισα τη θεία Πίτσα - η προσωπική μου παραμυθού, μια και δεν "πήδαγε σειρές" στα παραμύθια που μου είχανε διαβάσει άπειρες φορές και γιατί είχε το χάρισμα της φωνής της εξιστόρησης- πλάι στην σόμπα, -μου καθάρισε και κάστανα- και την έβαλα να μου λέει ιστορίες με Χριστούγεννα και καλλικάτζαρους. Φαίνεται ότι το έλατο θύμιζε στην θεία το χωριό της και την ενέπνεε, γιατί έμεινε εκεί, μέχρι αργά το μεσημέρι.
Σκοτάδι ακόμα το άλλο πρωί με σήκωσε και με έντυσε η μάνα μου για την εκκλησία. Μόνο εγώ και ο πατέρας. Στο στιβαρό αντρίκιο χέρι του είχα τρυπώσει την παλάμη μου παίρνοντας θάρρος να κυττάξω στο σκοτάδι, παρά την έναστρη ξαστεριά, τον "καλλικάτζαρο" πικροδάφνη και τα ξωτικά της παιδικής μου φαντασίας. Και τα αστέρια.. τόσα άστρα δεν θυμάμαι καμμιά άλλη βραδυά. Στην Ευαγγελίστρια στόλιζαν ένα τεράστιο δένδρο, με μπαλόνια και λαμπιόνια και ήταν ο -μόνος- στολισμός, επίσημος. Στη ζεστή φωτοχυσία της εκκλησίας, απαντήσαμε τον νήπιο Χριστό στα χέρια του γηραιού παπα-Γιώργη Bακάκη, ίδιου με τον Παλαιό των ημερών στην Κόγχη και τον νανουρίσαμε μαζί με τους ψαλτάδες...
Ήταν πια πρωί προχωρημένο όταν βγήκαμε απο τη λειτουργία. Σφιγμένη στο καινούργιο γαλάζιο παλτό, με τα τριζάτα μου λουστρίνια, γυρίσαμε σπίτι που μοσχοβόλαγε μυρωδιές γαργαλιστικές της κουζίνας αλλά και απ την αψάδα του τσαγιού του Πάρνωνα που ζεσταινόταν στην ξυλόσομπα. Μέχρι το μεσημέρι, πολλοί οι συγγενείς οι γείτονες και οι φίλοι που πέρναγαν να καλημερίσουν και να μιλήσουν με τον ευφραδή και ευχάριστο πατέρα μου και να γευτούν τα γλυκά της μάνας μου. Το σόϊ έμενε και στο τραπέζι, με αγάπη πραγματική και έννοια του ενός για τον άλλον.....

Αυτά κάνει μια φωτογραφία, η ωραία φωτογραφία του έλατου του Ian Britton... μέρες που 'ναι!



*Λογοπαίζω, πως λέμε "η Μάγια ντυμένη", "η Μάγια γυμνή".. ;)